Apraksi
Konuşma hareketlerinin planlanması ve sıralanmasında zorluk yaşanmasıyla ortaya çıkan bir motor konuşma bozukluğudur.
Apraksi, konuşma için gerekli kasların sağlıklı olmasına rağmen, konuşma hareketlerinin planlanması ve sıralanmasında zorluk yaşanmasıyla ortaya çıkan bir motor konuşma bozukluğudur. Bu durumda kişi ne söylemek istediğini bilir ancak doğru sesleri doğru sırada üretmekte güçlük çeker. Terapi süreci, bireyselleştirilmiş egzersizler ve tekrarlarla motor planlama becerilerini geliştirmeyi hedefler.
Apraksi, konuşma için gerekli kasların sağlıklı olmasına rağmen, konuşma hareketlerinin planlanması ve sıralanmasında zorluk yaşanmasıyla ortaya çıkan bir motor konuşma bozukluğudur. Kişi ne söylemek istediğini bilir, ancak doğru sesleri doğru sırada üretmekte güçlük çeker. Bu nedenle konuşma çabalı, kesintili ve değişken hatalarla seyredebilir.
Bir çocuk “balon” demek ister ama önce “banon”, sonra “alon” ya da “bolon” diyebilir. Bazen “kalem” yerine “kelem” gibi farklı biçimlerde söyleyebilir. Yani ünlü (sesli) harflerde ve ses sıralarında tutarsızlıklar görülür.
Apraksi Türleri
1. Konuşma Apraksisi (Verbal Apraksi)
Konuşma apraksisi, seslerin doğru sırayla planlanamaması sonucu ortaya çıkar. Kişi, sesleri fiziksel olarak çıkarabilecek durumda olsa bile, hangi sesin ardından hangi hareketin geleceğini organize edemez. Belirtileri şunlardır:
- Sözcükleri başlatmada güçlük
- Aynı kelimenin farklı denemelerde farklı söylenmesi
- Seslerin karışması veya yer değiştirmesi
- Konuşmanın çabalı, yavaş ve düzensiz olması
- Kısa, otomatik ifadelerin (“merhaba”, “evet”) daha kolay söylenmesi
2. Oral Apraksi
Oral apraksi, konuşma dışı ağız, dil ve yüz hareketlerinin planlanamaması durumudur. Kişi dudak büzme, dili dışarı çıkarma, ıslık çalma gibi istemli hareketleri yapmakta zorlanır. Ancak aynı hareketleri refleksif olarak (örneğin sıcak yemeğe üflerken) yapabilir. Belirtileri şunlardır:
- Dudak ve dil hareketlerini söylenildiğinde yapamama
- Ağız ve yüz kaslarında koordinasyon eksikliği
- İstemli ağız hareketlerinin yavaş veya hatalı olması
- Otomatik hareketlerin korunması
Apraksi Neden Oluşur?
Apraksi genellikle beynin sol yarım küresindeki motor planlama alanlarının hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Başlıca nedenleri şunlardır:
- İnme (felç): Beyin kan akışının bozulması sonucu motor planlama alanları etkilenebilir.
- Travmatik beyin hasarı: Kaza veya darbe sonucu nöral bağlantılar zedelenebilir.
- Beyin tümörleri veya enfeksiyonları: Motor planlama bölgelerinde baskı oluşturabilir.
- Nörodejeneratif hastalıklar: Beynin konuşma hareketlerini planlayan motor bölgelerinin zamanla hasar görmesi sonucu ortaya çıkar.
Apraksiyle Yaşamak
Apraksi, kişinin düşünme veya anlama yetisini etkilemez; yalnızca ifade sürecini zorlaştırır. Erken dönemde başlanan terapi, düzenli ev egzersizleri ve güçlü aile desteğiyle iletişim becerilerinde belirgin ilerleme sağlanabilir.
Unutmayın, apraksi bir “zeka sorunu” değil, bir ifade planlama zorluğudur.
Bu Terapi Size Ne Kazandırır?
- Konuşma anlaşılırlığını artırır
- Motor planlama becerilerini geliştirir
- İletişimdeki hayal kırıklığını azaltır
- Günlük yaşamda ifade yeteneğini güçlendirir
Terapi Süreci
Değerlendirme
Konuşma motor becerileri ve ses üretim tutarlılığı değerlendirilir.
Terapi
Sık tekrarlar, görsel ve işitsel ipuçları ile motor planlama pratiği yapılır.